Kinderen leren nadenken

Kinderen kunnen zich over van alles verwonderen, iets wat wij volwassenen afgeleerd lijken te hebben. Wij hebben geleerd zaken efficiënt met elkaar te verbinden. We denken in hokjes. Dat doen we zo snel dat het onbewust gaat. Dat heeft zijn voordelen, maar het sluit ook veel uit en veroorzaakt misverstanden. Kinderen kunnen nog onbekommerd associëren, iets wat verrassende gedachten oplevert en niet per se onzinnige! En belangrijker: zij leren zelf denken.

Efficiënt

Op school heeft leren veel weg van invullen wat juf of meester van je willen horen. Dat is handig en snel, want er zijn veel vakken die je moet leren beheersen. Je hoeft zelf niet na te denken, dat kost teveel tijd. De vraag is hoe goed deze leermethode je op je latere werkzame leven voorbereidt. Sociaal filosoof Charles Handy heeft daar zijn twijfels over. Hij meent dat scholen ons leren wat onderwezen kan worden, in plaats van wat we nodig hebben (Schools teach what can be tought rather than what needs to be learnt.”). Wij leren niet om zelfstandig na te denken. We leren ons aanpassen en produceren de antwoorden die van ons verlangd worden. In school, tijdens onze vervolgopleiding en later gedurende onze loopbaan in het arbeidsproces. Op school worden we klaargestoomd voor 'het echte leven'.

Denken

Volgens de Amerikaanse filosoof en pedagoog John Dewey is leren niets anders is dan leren denken. Als daar op school 'geen tijd' voor is, moeten kinderen zich buiten school verdiepen in de dingen waar ze later baat bij zullen hebben en die hen opvoeden tot verantwoordelijk gedrag. Met een klein uur iedere twee weken kom je al een heel eind. Daarvoor zijn wel volwassenen nodig zonder voorbedachte rade! Die de kinderen niet sturen naar waar zij hen willen hebben, of waar ze 'horen' te zijn. Onderwijzers die niet net zo lang trekken tot het kind het gewenste antwoord oplepelt...

Ervaringen

Hoe het dan wel kan vind je in deze special. Ik heb gebruik gemaakt van het boek “Kinderen leren filosoferen” van Rob Bartels en zijn auteursteam. Dit praktijkboek is ontstaan op basis van ervaringen van onderwijzers die daarvoor een opleiding volgden. Makkelijk is het niet, maar ondoenlijk evenmin. Hun vragen en problemen, hun onzekerheden, komen uitgebreid aan de orde. Het boek heeft een uitgebreide literatuurlijs voor meer achtergrondinformatie en ideeën.

Trein

Afsluitend een mooi voorbeeld van een onbevangen en alleszins kinderachtige gedachte over herinnering: Niels: “Je bent net een trein, er worden steeds nieuwe balkjes ervoor gelegd. Wat je achterlaat is een spoor, dat is je verleden tijd. “